Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację Karty Nauczyciela, która umożliwi przechodzenie na wcześniejszą emeryturę. Zainteresowani będą musieli jednak spełniać odpowiednie kryteria, w tym dotyczące okresów składkowych. Pierwsze osoby będą mogły skorzystać z nowych przepisów od września przyszłego roku.

• Prawo do wcześniejszej emerytury będzie przysługiwać osobom, które m.in. rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r.
• Pierwsi nauczyciele skorzystają z przepisów dopiero od 1 września 2024 r.
• Wskazujemy, kiedy poszczególne roczniki nauczycieli nabędą prawo do wcześniejszej emerytury
• Szybciej zaczną obowiązywać inne przepisy, w tym dotyczące odpłatności za studia

Przywrócenie wcześniejszych emerytur nauczycielskich ma być odpowiedzią m.in. na niż demograficzny, skutkujący mniejszym zapotrzebowaniem na pracę w szkołach. Prawo do takich świadczeń będzie przysługiwać osobom, które rozpoczęły pracę jako nauczyciele przed 1 stycznia 1999 r., czyli w okresie, gdy tej grupie zawodowej przysługiwały odrębne zasady przechodzenia na emerytury.

Podpis prezydenta oznacza, że omawiane przepisy zostaną teraz ogłoszone w dzienniku ustaw i wejdą w życie być może jeszcze w tym miesiącu. Kto, od kiedy i na jakich zasadach będzie mógł korzystać z wcześniejszych świadczeń?

Jakie warunki do otrzymania emerytury?

Zgodnie z nowymi przepisami zainteresowana osoba będzie mogła przejść na emeryturę przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (60 lat w przypadku kobiet, 65 lat dla mężczyzn), o ile:

• przed 1 stycznia 1999 r. rozpoczęła faktyczne wykonywanie pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego
• ma 30-letni okres składkowy, w tym, co najmniej 20-letni staż jako nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny, w wymiarze co najmniej pół etatu (do wspomnianego 20-letniego stażu będą wliczane też okresy skierowania do pracy za granicą, w ramach np. wspomagania nauczania dzieci pracowników migrujących)
• nie przysługuje jej prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek na podstawie art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela (czyli dla osób, które wykonywały pracę pedagogiczną w szczególnym charakterze, np. w szkolnictwie specjalnym)
• wysokość jej świadczenia nie będzie niższa od kwoty minimalnej emerytury (obecnie 1588,44 zł).

Jeśli nauczyciel spełnia powyższe warunki, to będzie mógł przejść na wcześniejsze świadczenie także w razie zwolnienia z powodu całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby klas, lub zmian planu nauczania, które uniemożliwiają dalsze zatrudnianie w pełnym wymiarze zajęć.

Co nie będzie wliczane do stażu?

Co ważne przy ustalaniu prawa do takiej emerytury i jej wysokości nie będzie uwzględniana praca rolnicza (tzw. pole), czyli okresy:

• ubezpieczenia społecznego rolników,
• prowadzenia gospodarstwa rolnego, przypadające przed 1 lipca 1977 r. (po ukończeniu 16 roku życia)
• pracy w gospodarstwie rolnym przypadające przed 1 stycznia 1983 r. (po ukończeniu 16 roku życia).

Wysokość wcześniejszej emerytury będzie ustalana poprzez podzielenie kwoty zgromadzonego kapitału emerytalnego przez dalsze średnie trwanie życie (wskaźnik ogłaszany przez GUS). Prawo do tego świadczenie będzie zawieszane lub proporcjonalnie zmniejszane w razie uzyskiwania dochodu przez osobę, która je pobiera (na zasadach określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS).

Co ważne emerytura zostanie zawieszona bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w przypadku podjęcia pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego np. w przedszkolu, szkole, ośrodku wychowawczym lub innej tego typu placówce, w wymiarze wyższym niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć lub bez zgody kuratora oświaty.

Kiedy ruszą wypłaty

Nowe przepisy przewidują, że prawo do świadczeń będzie wprowadzane stopniowo dla poszczególnych roczników nauczycieli. Na wcześniejszą emeryturę będzie można przejść, począwszy od:

• 1 września 2024 r. – w przypadku nauczycieli urodzonych przed 1 września 1966 r.;
• 1 września 2025 r. – w przypadku nauczycieli urodzonych po 31 sierpnia 1966 r. a przed 1 września 1969 r.;
• 1 września 2026 r. – w przypadku nauczycieli urodzonych po 31 sierpnia 1969 r.

Zmiany dotyczące opłat za studia

Nowelizacja podpisana przez prezydenta modyfikuje też wiele innych przepisów, w tym ustawę o szkolnictwie wyższym. Jedna ze zmian dotyczy ustalania odpłatności za studia. Obecne przepisy przewidują, że do czasu ukończenia studiów przez osoby przyjęte na dany rok akademicki nie można zwiększyć wysokości ustalonych dla nich opłat. Nie dotyczy to jednak kosztów prowadzenie zajęć nieobjętych programem studiów oraz korzystania z akademików i stołówek studenckich.

Nowy przepis umożliwi uczelniom podwyżkę opłat, ale tylko raz w roku akademickim i nie więcej niż o wskaźnik inflacji z poprzedniego roku kalendarzowego. Łącznie wzrost ten nie może przekroczyć 30 proc. wysokości omawianych opłat.

Te przepisy nowelizacji wejdą w życie po 14 dniach od ogłoszenia, czyli na przełomie sierpnia i września tego roku.